Uralonet
MTA Nyelvtudományi Intézet MagyarEnglishDeutsch   InformációkSúgó

  1. parɜ, porɜ (parwa, porwa) U    'halom, rakás, sokaság, csoport'  de 'Haufen, Gruppe'  en 'crowd, group '



    UEW № 707 Sorszám szerint: << Előző Következő >> Új keresés

    Fogalomkör: Mennyiség


    Egyeztető rész - (leány)nyelvi adatok
     
    ? finn parvi 'Schwarm, Schar, Horde, Rudel, Rotte, Menge; Stallboden, Boden, Dachraum'Gen. parven
    regparva 'Schwarm, Schar'
    regparvi- 'stimma skockas (om fisk i synnerhet); schwarmweise schwimmen (insbesondere Fische), sich scharen'
     
    ? karjalai parvi 'parvi (kaloja); Fischschwarm'Suomi: 121 (Genetz)
     
    ? észt parv 'Schar, Gesellchaft, Partie, Schwarm, Gruppe, Flug (Vögel); Fähre, Prahme'Gen. parve
     
    ? számi/lappNpārvvaʜ 'stimma skockas (om fisk i synnerhet); schwarmweise schwimmen (insbesondere Fische), sich scharen'< finn
    Kopar¯v¯ʋᵅ 'Fischschwarm'< karjalai
    Ppar¯v¯ʋᵅ 'Fischschwarm'
     
    ? udmurt/votjákSpur 'Floß, Holzfloß; Prahm, Fähre'
     
    ? komi/zürjénSpur 'Floß, Holzfloß; Prahm, Fähre'
    Sbi-pur 'Reste des Lagerfeuers, Scheiterhaufen'bi 'Feuer'
    Vbi-pur 'offener Herd in der linken Türecke im Vorzimmer der Badestube, (Wied.) Scheiterhaufen'bi 'Feuer'
    VOpes-pur 'дрова, сложенные в печке в клетку'pes 'дрова'ESK
     
    ? hanti/osztjákVpărə 'Herde; Schwarm; Flotte od. Schwimmer (aus Holz) am Netz (Zugnetzt), Floß'Ostjakisches: 722
    V(păr) '(Floß)'
    DNpărə 'Schwarm'Ostjakisches: 722
    DNpăr 'Flotte od. Schwimmer (aus Holz) am Netz (Zugnetzt), Holz-, Balkenfloß'
    Opăr 'Flotte od. Schwimmer (aus Holz) am Netz (Zugnetzt), Floß'719
    Kazpŏr '(schwimmender Wasservögel-, Gänse-, Enten-)schwarm, Menge'722
     
    ? manysi/vogulTJparā· 'Floß, Fähre'WV :72
    KUpōrχt- 'zwei Boote zu einem Floß zusammenbinden'FUF: 30:261 (Kannisto, mitg. Liimola)
    Ppōrə 'Floß, Fähre'
    Sopɔ̄ra 'Floß, Fähre'
     
    ? nyenyecOpārī 'Pritsche mit vier Beinen zum Aufbewahren von Gegenständen'Wichmann, TscherT
     
    ? enyec pare 'лабаз'NyK: 88:143 (Helimskij)
     
    ? nganaszan hori 'лабаз'NyK: 88:143 (Helimskij)
     
    ? szölkupTaUpōre 'Holzgerüst (bisweilen mit Dach versehen) auf vier Füßen zum Aufbewahren von Lebensmitteln usw. während der Überschwemmung im Frühjahr'MSFOu: 49:169 (Donner)
    Typōr 'Schuppen, Vorratskammer'
    KeOpüöre 'der große Bär'
     
    ? kamassz pari: pari-ki̮nʒ́igej 'der große Bär'ki̮nʒ́igej 'Stern'


    Magyarázat
    MagyarDeutsch

    Der Vokal der ersten Silbe in den perm. und obugrischen Wörtern kann sowohl auf FU *a wie auch auf *o zurückgeführt werden. Im falle eines FU *o fand in den ostseefinnischen Sprachen ein Wandel *o > a statt, wie in mehreren anderen Wörtern, deren Stammvokal e aus *a entstanden ist.

    Finn. parvi (parven) usw. gelangte aus der Gruppe der ursprünglich a-stämmigen Wörter (vgl. dial. parva) durch Analogie in die Gruppe der Wörter mit e-Stamm: parvi ~ *parvan > parvi ~ parven.

    Die unterschiedlichen Bedeutungen der U Wörter sind als Bedeutungsentwicklung 'Haufen, Gruppe' → 'nebeneinander gelegte, zusammengefügte Baumstämme, Balken-haufen' → 'Floß, Fähre, Schuppen, Pritsche, Holzgerüst' zu verstehen. — Die selk. und kam. Bedeutung 'der Große Bär' kann entweder aus der Bedeutung 'Gruppe (von Sternen)' oder mit der Ähnlichkeit des Sternbildes mit 'Vorratskammer, Schuppen' erklärt werden; vgl. noch (Sauvageot, Rech. 10) burj. araŋas 'eine auf einem Baume oder auf Pfosten angebrachte Vorratskammer' araŋas sulus 'der Große Bär'.

    Die perm. und obugr. Wörter s. noch unter *pora 'Floß' FU.

    Est. parv 'Fähre' (Décsy, Einführung 74) ist kein russ. Lehnwort (dagegen Lakó: NvK 67: 401).

    Anderson (Stud. 230) und Ojansuu (Vir. 1898: 62) haben auch mord. E M paŕ 'Zuber; runder Kasten zum Aufbewahren von Kleidern' und tscher. pura 'Blockverband; Kiste' hierher gestellt. Semantisch passen sie nicht hierher, außerdem ist das tscher. Wort ein tatarisches Lehnwort (Räsänen: MSFOu. 50: 55).

    Ung. para, pala 'Schwimmholz, Floß (am Netz)' (Munkácsi: Ethn. 4: 202; Munkácsi: NyK 25: 270; ÁKE 514; Donner MSFOu 45: 49; Sauvageot, Rech. 9) gehört zum einen wegen des anlautenden p, zum anderen deshalb nicht hierher, weil nicht zu entscheiden werden kann, ob die Variante mit r oder mit l ursprünglicher ist.



    Bibliográfia
    • ÁKE 514 = Munkácsi, Bernát, Árja és kaukázusi elemek a finn-magyar nyelvekben. 1. kötet. Magyar szójegyzék s bevezetésül: a kérdés története. Budapest 1901.
    • Lytkin: CSIFU 1: 326 = Congressus Secundus Internationalis Fenno-Ugristarum (1965). Helsinki 1968.
    • ESK = Лыткин, В.И. – Гуляев, Е.И. Краткий этимологический словарь коми языка. Москва 1970.
    • Steinitz: FgrVok 63 = Steinitz, Wolfgang, Geschichte des finnisch-ugrischen Vokalismus. Stockholm 1944 (Acta Instituti Hungarici Universitatis Holmiensis. Series B, Linguistica. 2).
    • Wichmann: FUF 11: 216 = Finnisch-ugrische Forschungen. 1–13, Helsingfors – Leipzig 1901–1913; 14–, Helsingfors [später:] Helsinki 1914–.
    • E.Itkonen: FUF 31: 158 = Finnisch-ugrische Forschungen. 1–13, Helsingfors – Leipzig 1901–1913; 14–, Helsingfors [später:] Helsinki 1914–.
    • FUV = Collinder, Björn, Fenno-Ugric Vocabulary. An Etymological Dictionary of the Uralic Languages. Stockholm 1955.
    • K.Donner: MSFOu 49: 169 = Suomalais-Ugrilaisen Seuran Toimituksia. Mémoires de la Société Finno-Ougrienne. 1–, Helsinki 1890–.
    • Helimskij: NyK 88: 143 = Nyelvtudományi Közlemények. 1–, Pest, [später:] Budapest 1862–.
    • Sauvageot: Rech 9.00 = Sauvageot, Aurélien, Recherches sur le Vocabulaire des Langues Ouralo-Altaiques. Thése proposée á la Faculté des Lettres de l'Université de Paris. Budapest 1929.
    • SKES = Suomen kielen etymologinen sanakirja. I, Helsinki 1955 [Autor] Y. H. Toivonen; II, 1958 [Autoren] Y. H. Toivonen – Erkki Itkonen – Aulis J. Joki; III, 1962 [Autoren] Erkki Itkonen – Aulis J. Joki; IV, 1969 [Autoren] Erkki Itkonen – Aulis J. Joki; V, 19
    • Anderson: Stud 138, 209, 230 = Anderson, Nikolai, Studien zur vergleichung der ugro-finnischen und indogermanischen sprachen. I. Dorpat 1879.
    • E.Itkonen: UAJb 34: 200 = Ural-Altaische Jahrbücher. 24–, Wiesbaden 1952– [Fortsetzung von UJb.]
    • Ojansuu: Vir 1898: 62 = Virittäjä. 1–, Helsinki 1897–.
    • Toivonen: Vir 1949: 38 = Virittäjä. 1–, Helsinki 1897–.
    • Lytkin: VokPerm 209 = Лыткин, В. И., Исторический вокализм пермских языков Москва 1964.