Uralonet
MTA Nyelvtudományi Intézet MagyarEnglishDeutsch   InformációkSúgó

  1. sɜŋćɜ (sɜŋćɜ-lɜ), sɜčɜ (sɜčɜ-lɜ) FU U   'gyík'  de 'Eidechse'  en 'lizard '



    UEW № 920 Sorszám szerint: << Előző Következő >> Új keresés

    Fogalomkör: Állatfajok


    Egyeztető rész - (leány)nyelvi adatok
     
    finn sisilisko 'Eidechse, Lacerta'
    regsisiliska 'Eidechse, Lacerta'SKES
    regsisiliiska 'Eidechse, Lacerta'
    regsisilieska 'Eidechse, Lacerta'
    regsisarlisko 'Eidechse, Lacerta'
    regsisälisko 'Eidechse, Lacerta'
    regsisäliskö 'Eidechse, Lacerta'
    regsikalisko 'Eidechse, Lacerta'
     
    észt sisalik 'Eidechse'Gen. sisaliku
    regsisulik 'Eidechse'SKES
    regsüsalik 'Eidechse'
    regsisask 'Eidechse'
     
    számi/lappLtädtjulij 'Eidechse'
    Ltädtjulahka ~ städtjulahka 'Eidechse'
    Arjdiǯǯol 'Eidechse'Lag, LpWsch
    Ruijatydtjol 'Eidechse'SKES
    Nstœǯˈǯâlâges ~ stœ̄ǯâlâgges ~ dœ̄ǯâlâgges ~ dtœǯˈǯâlâgges -gˈga 'Eidechse'
    Nott́š́ė̆ä̆ᴅ̀́t́š́l̨ėi 'Eidechse'T.I.Itkonen, WbKKlp: 580
    Kldt́š́eń̄t́š́l̨ėƞ͕̄g 'Eidechse'T.I.Itkonen, WbKKlp: 580
    Tta̭ŋ̄l̨iƞ̄gk͕ᵋ 'Eidechse'T.I.Itkonen, WbKKlp: 580
     
    mari/cseremiszKBšäkšäľə 'Eidechse'
    Jšəγəzäľə 'Eidechse'
    Ušə̑ŋšaľe 'Eidechse'
    Mšiŋšaľe 'Eidechse'
    Mšemšàlja 'Eidechse'
    Bšə̑ŋšaľe 'Eidechse'
     
    udmurt/votjákSkeńǯ́aľi 'Schlammbeißer, Cobitis fossilis'
    Kkeńžaľi 'Schlammbeißer, Cobitis fossilis'
    Gkeńʒ́aľi 'Schlammbeißer (Fisch)'
    Gvu-keńʒ́aľi 'Cobitis fossilis'vu 'Wasser'
     
    komi/zürjénSćoʒ́ul 'Eidechse'
    Vʒ́oʒ́uv 'Eidechse'
    Pʒ́oʒ́i̮·v 'Eidechse'
    POću̇ʒ́ѳl 'kleiner Fisch'
     
    hanti/osztjákVsosəl 'Eidechse'OL: 55
    DNsăs 'Eidechse'OL: 55
    DTsăst 'Eidechse'879
    Osăsəl 'Eidechse'OL: 55
    Kazsŏsəʌ 'Eidechse'OL: 55
     
    manysi/vogulLsoslä 'eidechsenartiges mythisches Tier'KSz: 1:207 (Munkácsi)
    Lsosla 'eidechsenartiges mythisches Tier'
    LO?sosla 'Sosla (-Tier)'MSFOu: 101:731, 732 (Kannisto-Liimola)
    LO?sosla 'ein mythisches Tier'MSFOu: 113:236 (Kannisto-Liimola-Virtainen)
    Nsossėl 'eidechsenartiges mythisches Tier; eine Art Untier'KSz: 1:207 (Munkácsi)
     
    nyenyecOPtāns 'Eidechse, Schlange'
    Otānc 'Eidechse'473
     
    enyecChtaďu 'Neunauge'
    Btazu 'Neunauge'
     
    nganaszan tansu 'Neunauge'
     
    szölkupTatüši 'Eidechse'Erd
    Turtǖsi̮ 'Eidechse'MSFOu: 122: 328
    Tyčöš 'Eidechse'MSFOu: 67:75 (Donner)
    Ketyssa 'Eidechse'
    Ketyssä 'Eidechse'
    Ketyssɒ 'Eidechse'
     
    kamassz thenze 'Eidechse'
     tonzə 'Eidechse'
     tanzə 'Eidechse'
     
    kojbál tanza 'Eidechse'Beitr: 177
     
    mator tanže 'Eidechse'Beitr: 177
     
    karagassz taansche 'Eidechse'Beitr: 177


    Magyarázat
    MagyarDeutsch

    Vgl. alt.: ma.-tung. *sisel-ē > tung. hisele , lam. īsel , gold. isele 'Eidechse'.

    Finn. sko, ska, skö, est. k, sk, lapp. gge(s), j, hka usw. sind Ableitungssuffixe.

    Finn. sisarlisko, sisälisko, sikalisko sind volksetymologische Bildungen (vgl. sisar 'Schwester', sisä 'das Innere', sika 'Schwein').

    Lapp. anlautendes t usw. kann mit dem affektiven und tabuistischen Charakter des Wortes zusammenhängen. st im Anlaut kann unter skandinavischem Einfluß entstanden sein.

    Anlautendes k im Wotj. ist möglicherweise das Ergebnis einer Dissimilation *ćeńǯ´aĺi > keńǯ´aĺi. Wotj. ĺ ist unter dem Einfluß des folgenden i aus früherem *l entstanden. Über die Erhaltung des nasalen Elements im wotj. inlautenden ńǯ´, ńž s. Uotila: MSFOu. 65:368.

    Im Syrj. wurde — mit Ausnahme von S ćoʒ́ul — unter dem Einfluß des inlautenden ʒ́ stimmloses ć zu stimmhaftem ʒ́.

    Ins Wog. gelangte das Wort möglicherweise durch Vermittlung der ostj. Folklore aus den benachbarten ostj. Norddialekten.

    Anlautendes č im Selk. ist unregelmäßig.

    Das Wort hatte möglicherweise affektiven und tabuistischen Charakter, wodurch sich die lautlichen Unregelmäßigkeiten erklären ließen: im FU kann das inlautende *ć das auf Grund des Sam. und einiger FU Sprachen erschließbare anlautende *s assimiliert haben, *> *ś > *ć.

    Möglicherweise ist in dem Wort bereits zur Zeit der U Grundsprache der Wechsel *ŋć (> *ńć) ~ *ć erfolgt. In FU Zeit trat ein Ableitungssuffix * an das Wort.

    Onomat.



    Bibliográfia
    • ÁKE 311 = Munkácsi, Bernát, Árja és kaukázusi elemek a finn-magyar nyelvekben. 1. kötet. Magyar szójegyzék s bevezetésül: a kérdés története. Budapest 1901.
    • Jacobsohn: ArUgrof 26 = Jacobsohn, Hermann, Arier und Ugrofinnen. Göttingen 1922.
    • Beitr 176, 218 = Paasonen, H., Beiträge zur finnischugrisch-samojedischen Lautgeschichte Budapest 1917 (Sonderdruck aus Keleti Szemle XIII–XVII).  
    • Collinder: CompGr 55, 132-3 = Collinder, Björn, Comparative Grammar of the Uralic Languages. Stockholm 1960.
    • ESK = Лыткин, В.И. – Гуляев, Е.И. Краткий этимологический словарь коми языка. Москва 1970.
    • Toivonen: FUF 19: 169, 184, 233 = Finnisch-ugrische Forschungen. 1–13, Helsingfors – Leipzig 1901–1913; 14–, Helsingfors [später:] Helsinki 1914–.
    • Setälä: FUF 2: 248 Anm = Finnisch-ugrische Forschungen. 1–13, Helsingfors – Leipzig 1901–1913; 14–, Helsingfors [später:] Helsinki 1914–.
    • Paasonen: FUF 6: 240, 9: 121 = Finnisch-ugrische Forschungen. 1–13, Helsingfors – Leipzig 1901–1913; 14–, Helsingfors [später:] Helsinki 1914–.
    • Wichmann: FUF 6: 37, 38, 11: 256, 15: 13 = Finnisch-ugrische Forschungen. 1–13, Helsingfors – Leipzig 1901–1913; 14–, Helsingfors [später:] Helsinki 1914–.
    • Setälä: FUFA 12: 98 = Anzeiger der Finnisch-ugrischen Forschungen [Angaben s. unter FUF]
    • FUV = Collinder, Björn, Fenno-Ugric Vocabulary. An Etymological Dictionary of the Uralic Languages. Stockholm 1955.
    • Setälä: JSFOu 30/5: 49 = Suomalais-ugrilaisen Seuran Aikakauskirja. Journal de la Société Finno-Ougrienne. 1–, Helsinki 1886–.
    • Wichmann: JSFOu 30/6: 20 = Suomalais-ugrilaisen Seuran Aikakauskirja. Journal de la Société Finno-Ougrienne. 1–, Helsinki 1886–.
    • Munkácsi: KSz 1: 207 = Keleti Szemle. Revue Orientale. 1–21. Budapest 1900–1932.
    • Lakó: MNy 29: 175 = Magyar Nyelv. 1–, Budapest 1905–.
    • Wiklund: MSFOu 10: 194 = Suomalais-Ugrilaisen Seuran Toimituksia. Mémoires de la Société Finno-Ougrienne. 1–, Helsinki 1890–.
    • Kannisto-Liimola-Virtanen : MSFOu 113: 236
    • Uotila: MSFOu 65: 32, 367-8 = Suomalais-Ugrilaisen Seuran Toimituksia. Mémoires de la Société Finno-Ougrienne. 1–, Helsinki 1890–.
    • K.Donner: MSFOu 67: 75 = Suomalais-Ugrilaisen Seuran Toimituksia. Mémoires de la Société Finno-Ougrienne. 1–, Helsinki 1890–.
    • O.Donner: MSFOu 71: 38 = Suomalais-Ugrilaisen Seuran Toimituksia. Mémoires de la Société Finno-Ougrienne. 1–, Helsinki 1890–.
    • Lehtisalo: MSFOu 72: 146, 159 = Suomalais-Ugrilaisen Seuran Toimituksia. Mémoires de la Société Finno-Ougrienne. 1–, Helsinki 1890–.
    • Gombocz: NyK 45: 19 = Nyelvtudományi Közlemények. 1–, Pest, [später:] Budapest 1862–.
    • Munkácsi: Nyr 29: 158 = Magyar Nyelvő‘r. 1–, Budapest 1872–.
    • s-Laute 66-7
    • Učaev: SFU 2: 248 = Советское Финноугроведение. Soviet Finno-Ugric Studies. Sowjetische finnisch-ugrische Sprachwissenschaft. Linguistique finno-ougrienne soviétique. 1–, Tallinn, 1965–.
    • SKES = Suomen kielen etymologinen sanakirja. I, Helsinki 1955 [Autor] Y. H. Toivonen; II, 1958 [Autoren] Y. H. Toivonen – Erkki Itkonen – Aulis J. Joki; III, 1962 [Autoren] Erkki Itkonen – Aulis J. Joki; IV, 1969 [Autoren] Erkki Itkonen – Aulis J. Joki; V, 19
    • Lindström: Suomi 1852: 85
    • Europaeus: Suomi 1870: 38
    • Genetz: Suomi 1897/13: 44
    • Wichmann: TscherT 93 = s. Wichm [tscher]
    • Genetz: VähKirj 23/2: 44 = Vähäisiä Kirjelmiä. Suom. Kirj. Seura. 1–, Helsinki 1885.
    • Toivonen: Vir 1932: 149 = Virittäjä. 1–, Helsinki 1897–.
    • Räsänen: Vir 1947: 166 = Virittäjä. 1–, Helsinki 1897–.
    • Räsänen: VJa 1968/1: 48 = Вопросы языкознания [1]–, Москва 1952–.
    • Munkácsi: VNGy 2: 0330-5 = Munkácsi, Bernát, Vogul népköltési gyűjtemény. I–IV. Budapest 1892–1921 [Die Fortsetzungen s. auch MK 3 und 4].
    • Lytkin: VokPerm 37, 72 = Лыткин, В. И., Исторический вокализм пермских языков Москва 1964.
    • Anderson: Wandl 227 = Anderson, Nikolai, Wandlungen der anlautenden dentalen spirans im ostjakischen. St.-Pétersbourg 1893 (Mémoires de l'Académie Impériale des Sciences de St.-Pétersbourg. VII série. Tome XL, No„– 2 et dernier).
    • Wichmann: WotjChr 66 = s. Wichm [wotj]