Uralonet
MTA Nyelvtudományi Intézet MagyarEnglishDeutsch   InformációkSúgó

  1. śarna FU    'varázsige, beszéd, beszélgetés'  de 'Zauberspruch; Rede, Gespräch'  en 'magic word, speech, conversation'



    UEW № 935 Sorszám szerint: << Előző Következő >> Új keresés

    Fogalomkör: Nyelv. Beszéd,  Varázslat


    Egyeztető rész - (leány)nyelvi adatok
     
    finn saarna 'Predigt'
     saarnaa- 'predigen; reden große od.schöne Worte machen'
     
    karjalai šoarna 'satu; Sage, Märchen'Sprachstudien: 1881:139
     
    olonyeci soarnu 'Tarina; Sage, Legende, Märchen'Sprachstudien: 1885:99
     
    észt sarn 'Laji; Art'Gen. sarnaSKES
     sarnane 'ähnlich, gleich, von einer Art oder Beschaffenheit'
     sarnaline 'ähnlich, gleich, von einer Art oder Beschaffenheit'
     sarna 'so wie, nach Art'
     
    számi/lappNsar˴dne -rdn- 'sermon, adress (relig.)'< finn
    Nsar˴dno -rdn- 'speak'< finn
     
    komi/zürjénSśorńi 'Rede, Gespräch'
    Sśorńit- 'sprechen, reden'
    Pćorńit- 'sprechen, reden'Wied [syrj]
    Pśorńit- 'говорить'Wol--Réd
    POśo·rńi 'Rede, Gespräch'
     
    hanti/osztjákKamsărnȧγ-: sărnȧγmən jȧstətȧ 'mit Schmeichel-, Koseworten sprechen (z. B. in Sagen)'jȧstətȧ 'sagen, sprechen usw.'
    Kosărnȧγ- 'hervorzaubern, durch Zaubersprüche herbeirufen'PD: 2090


    Magyarázat
    MagyarDeutsch

    Vgl. türk. sarïn 'song', türk. sarïna- 'sing (e. g. a funeral song); celebrate'.

    Ostj. ȧγ ist ein Verbalsuffix.

    Zum Bedeutungsverhältnis von finn. saarna 'Predigt' und est. sarn 'laji; Art' vgl. finn. juttu 'Geschichte, Gespräch', est. jutt 'Rede, Gespräch', karj. jüttü 'Art, Weise'; jütüš 'nach der Art, der Weise', kaiken jütüš 'allerlei' (s. Mägiste: Vir. 1953: 366).

    Sporadisch kann dem FU *a im Syrj. auch o entsprechen (s. E. Itkonen: FUF 31: 272; Lytkin, VokPerm. 96).

    Im Syrj. fand unter dem Einfluß von i ein Wandel *n > ń statt. P ć ist durch sporadische Affrikatisierung ś > ć zu erklären.

    Das von mehreren Forschern (Setälä: FUF 2: 267, 4: 151; Siro: MSFOu. 93: 178 Anm.) hierzu gestellte tscher. B šarne- 'sich erinnern' kann weder wegen seines Vokalismus noch semantisch hierher gehören.

    Sam. jur. (428) OP śɑ̄rnɑ̄- 'knirschen (die Schlittenkufen bei strenger Kälte), mit kreischender Stimme sprechen (z. B. alte Frauen); bellen, wie der Jagdhund, wenn er dem Wild auf der Spur ist' (FUV mit ?) kann sowohl wegen seines Konsonantismus (jur. ś weist auf ursprüngliches *ć) als auch wegen der abweichenden Bedeutung nicht hierzu gestellt werden. Das jur. Wort kann onomat. Ursprungs sein.



    Bibliográfia
    • Collinder: CompGr 136 = Collinder, Björn, Comparative Grammar of the Uralic Languages. Stockholm 1960.
    • ESK = Лыткин, В.И. – Гуляев, Е.И. Краткий этимологический словарь коми языка. Москва 1970.
    • Setälä: FUF 2: 267, 4: 151 = Finnisch-ugrische Forschungen. 1–13, Helsingfors – Leipzig 1901–1913; 14–, Helsingfors [später:] Helsinki 1914–.
    • E.Itkonen: FUF 31: 158, 272 = Finnisch-ugrische Forschungen. 1–13, Helsingfors – Leipzig 1901–1913; 14–, Helsingfors [später:] Helsinki 1914–.
    • FUV = Collinder, Björn, Fenno-Ugric Vocabulary. An Etymological Dictionary of the Uralic Languages. Stockholm 1955.
    • Uotila: MSFOu 65: 42, 353 = Suomalais-Ugrilaisen Seuran Toimituksia. Mémoires de la Société Finno-Ougrienne. 1–, Helsinki 1890–.
    • Siro: MSFOu 93: 178 Anm = Suomalais-Ugrilaisen Seuran Toimituksia. Mémoires de la Société Finno-Ougrienne. 1–, Helsinki 1890–.
    • s-Laute 109-10
    • SKES = Suomen kielen etymologinen sanakirja. I, Helsinki 1955 [Autor] Y. H. Toivonen; II, 1958 [Autoren] Y. H. Toivonen – Erkki Itkonen – Aulis J. Joki; III, 1962 [Autoren] Erkki Itkonen – Aulis J. Joki; IV, 1969 [Autoren] Erkki Itkonen – Aulis J. Joki; V, 19
    • Castrén: SyrjGr 156 = Castrén, M. Alexander, Elementa grammatices syrjaenae. Helsingsfors 1844.
    • VglWb 1: 687 = Donner, O., Vergleichendes Wörterbuch der finnisch-ugrischen Sprachen. Leipzig I, 1874 ; II, 1876; III, 1888.
    • Mägiste: Vir 1953: 365-7 = Virittäjä. 1–, Helsinki 1897–.
    • Lytkin: VokPerm 96, 101 = Лыткин, В. И., Исторический вокализм пермских языков Москва 1964.